چرایی و چگونگی انتقال حکمت و ادب از ایران باستان به دوران اسلامی

ایرانیان باستان علاقه ی فراوانی به سخنان حکمت آمیز، ادب و مضامین اخلاقی داشتند. حجم قابل توجهی از اسطوره ها، آموزه ها و آیین های کهن ایرانی، در همین زمینه های اخلاقی و تربیتی بوده و هدف از آن ها هم تصفیه روح و تزکیه نفس، حسن رفتار و کردار و آگاهی از آیین سخن گویی و مردم داری و راه و رسم معاشرت و به خصوص معاشرت با بزرگان و پادشاهان بوده است. این مسئله با نگاهی به خداینامه ها، آیین نامه ها و اندرزنامه ها، که عمدتا حاوی مسائلی مثل خردورزی، دانش اندوزی، پرهیزگاری، ادب پهلوانی، نحوه ی رفتار زبردستان با زیردستان، وپرهیز از صفات ناپسندی همچون ناسپاسی خداوند، پیمان شکنی، غرور و... که به عنوان حکمت عملی و ادب می توان از آن ها یاد کرد مشهودتر است. این پژوهش بر آن است که ضمن بررسی روند تکاملی حکمت و ادب از زمان مادها تا پایان حکومت اشکانیان، به عناصر تشکیل دهنده ی آن در عصر ساسانی و سرانجام به چرایی و چگونگی انتقال حکمت و ادب از ایران باستان به دوران اسلامی بپردازد. تحقیقات تاریخی بر اساس روش تحلیلی-تبیینی در این پایان نامه نشان می دهد که حکمت و ادب ایران باستان از زمان مادها تا پایان اشکانیان پایه و اساس حکمت و ادب در عصر ساسانی شد و در عصر ساسانی در مصداق های بهتری، به صورت دستورالعمل های اخلاقی و رفتاری در امور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و از طریق سخنان حکمت گونه و پندآمیز در نوشته های عصر ساسانی انعکاس یافت و آثار زیادی در این زمینه تألیف شد و در این عصر به اوج خود رسید. با سقوط حکومت ساسانی از یک سو ایرانیان خصوصاً دهقانان، دبیران و موبدان زردشتی سعی در حفظ و نگهداری این آثار داشتند، و از سوی دیگر خلفای اسلامی - خصوصاً خلفای عباسی- با تشویق وزیران ایرانی- علاقه زیادی به این گونه آثار نشان دادند، تا آنجا که یکی از مسائل و مباحثی که به اشراف زادگان و امیران عرب آموخته می شد همین آداب و آیین و سخنان حکمت آمیز ایرانی بود.